پس از استقلال هند از استعمار انگلیس در سال ۱۹۴۷، نظام سیاسی جدید هند بنا گذاشته شد و اکنون به بزرگترین دموکراسی جهان معروف است. این کشور شامل ۲۸ ایالت و ۷ ناحیه به هم پیوسته است و حدود ۷۰۰ حزب ملی منطقه ای و یا محلی در مرزهای آن فعالیت می کنند. طبق قانون اساسی هند که از تاریخ بیست و ششم ژانویه ۱۹۵۰ به اجرا درآمده هندوستان دارای حکومت جمهوری و نظام حقوقی و سیاسی دموکراسی پارلمانی و سکولار است. رییس جمهور بالاترین مقام رسمی کشور است و نخست وزیر بالاترین مقام اجرایی کشور محسوب می شود. پارلمان در هند که از نقش مهم و قدرتمندی برخوردار است، به شکل دو مجلسی شامل خانه نمایندگان(لوک سابا) و شورای ایالت ها(راجیا سابا) اداره می شود.
معرفی کوتاه
هند هفتمین کشور پهناور جهان با ۳.۴ میلیون کیلومتر مربع وسعت حدود دو برابر ایران، که در جنوب آن اقیانوس هند، در شمال رشته کوه های هیمالیا، در غرب دریای عرب و در شرق آن خلیج بنگال قرار دارد. این کشور با کشورهای پاکستان، چین، نپال، بوتان، برمه و بنگلادش هم مرز است. هند دارای آب و هوا و طبیعت گوناگون و به لحاظ جغرافیایی شامل سه بخش فلات بلند هیمالیا، جلگه گنگ و شبه جزیره جنوب هند است. جمعیت هند بیش از یک میلیارد و سیصد میلیون نفر است که در برگیرنده دست کم ۵ گروه نژادی بزرگ- نگریتو، ویدید، مدیترانه ای، ایندید و مغولی- می باشد و دومین کشور پرجمعیت دنیا محسوب می شود. مردم هند از ادیان گوناگونی چون هندوییسم، اسلام، مسیحیت، سیک، بودایی،جینی، زرتشتی و … پیروی می کنند.
هند دارای تاریخ و فرهنگ بسیار کهن و پرباری است که به ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد میرسد. هند سرزمین نژادها، زبانها، آیینها، و فرهنگهای فراوان و گوناگون میباشد. در هند صدها زبان و هزاران گویش و لهجه وجود دارد. علاوه بر دو زبان هندی و انگلیسی که در قانون اساسی این کشور زبان رسمی اعلام شدهاست، ۲۲ زبان دیگر در یک یا چند ایالت موقعیت زبان رسمی را دارند. زبان های موجود در هند را ۲۰۰ و شمار لهجه ها را به ۸۴۵ گونه تخمین می زنند.
طی ۸۰۰ سال تسلط ایرانیان و ترکان فارسیزبان بر هند، این کشور از فرهنگ ایران و زبان فارسی تأثیر بسیاری پذیرفتهاست. زبان فارسی در دوره غزنویان به هند راه یافت و با فرمانروایی دودمان گورکانیان هند زبان رسمی شد. زبان فارسی هند شاعران بزرگی همچون بیدل دهلوی، و امیر خسرو دهلوی و دستگاه شعری سبک هندی را در خود پروراند. زبان فارسی تأثیر فراوانی بر زبانهای هند بهویژه زبان اردو گذاشتهاست. زبان فارسی پیش از آنکه هند مستعمره انگلستان شود (سده ۱۹ میلادی)، دومین زبان رسمی این کشور و زبان فرهنگی و علمی بهشمار میرفت.
آب و هوای هند دارای تنوع بسیار قابل توجهی است و از کوهستانهای همیشه پوشیده از برف هیمالیا تا منطقه گرمسیری در میانه و جنوب و کویر خشک غرب این کشور را دربر میگیرد.
پارلمان در هند
پارلمان در هند که از نقش مهم و قدرتمندی برخوردار است، به شکل دو مجلسی شامل خانه نمایندگان(لوک سابا) و شورای ایالت ها(راجیا سابا) اداره می شود.
شورای ایالت ها(راجیا سابا)
راجیا سابا در هند که به نوعی مجلس خواص یا علیای این کشور محسوب می شود، حداکثر ۲۵۰ نفر نماینده دارد. از این تعداد ۱۲ نفر توسط رییس جمهور هند از بین افرادی که توانایی، تجربه یا دانش خاصی در حوزه های زبان و ادبیات، علوم، هنر و خدمات اجتماعی دارند انتخاب می شوند. بقیه نمایندگان در قالب ایالت های مختلف و براساس جمعیت هر ایالت در این شورا حضور دارند. حداقل تعداد نماینده هر ایالت یک نفر است. این افراد توسط نمایندگان منتخب مجالس قانون گذاری هر ایالت و در چهارچوب سیستم نمایندگی تناسبی برگزیده می شوند. حداقل سن عضویت در راجیا سابا ۳۰ سال است. راجیا سابا نهادی دائمی است و دوره زمانی هر نماینده ۶ سال است؛ در حالی که یک سوم از نمایندگان در این مجلس هر دوسال یکبار طی فرآیند چرخشی با افراد جدید جایگزین می شوند. رییس راجیا سابا معاون رییس جمهور است که بر اساس سیستم تناسبی توسط هیئت انتخاب کنندگان شامل همه نمایندگان پارلمان انتخاب می شود. این در حالی است که هیئت رییسه راجیا سابا توسط نمایندگان شورا و از بین خود آنها برگزیده می شود. این مجلس برای اولین بار در تاریخ ۳ آپریل ۱۹۵۲ ایجاد شد و اولین جلسه آن در تاریخ ۱۳ می برگزار شد. در حال حاضر شورای ایالت های هند ۲۳۳ عضو ایالتی و ۱۲ عضو منتخب رییس جمهور را شامل می شود.
خانه نمایندگان(لوک سابا)
لوک سابا،مجلس عوام یا سفلای هند، محل حضور نمایندگان منتخب مردمی است که از طریق انتخابات مستقیم برگزیده می شوند. حداکثر تعداد نمایندگان در این مجلس ۵۵۲ نفر است که شامل ۵۳۰ نفر نماینده ایالتی، حداکثر ۲۰ نماینده از فرمانداری های کل و حداکثر ۲ نماینده از گروه انگلیسی-هندی ها(Anglo-Indian) که توسط رییس جمهور در صورت احساس نیاز انتخاب می شوند است. نسبت تعداد نمایندگان در هر ایالت در لوک سابا به جمعیت ایالت ها وابسته و حداقل سن نمایندگی در این مجلس ۲۵ سال است. رییس و نایب رییس لوک سابا توسط نمایندگان و از بین خود آنها انتخاب می شود. رییس لوک سابا از قدرت و نفوذ قابل توجهی برخوردار است و کمیته های داخل مجلس تحت نظارت او و به ریاست فرد منتخب او اداره می شوند. ترکیب نمایندگان لوک سابا هر پنج سال یکبار تغییر می کند اما در شرایطی که وضعیت ضروری اعلام شود، یک دوره آن می تواند حداکثر تا یک سال بر اساس قانون افزایش یابد( در حالی که نباید بیش از ۶ ماه از پایان وضعیت اضطراری به طول بیانجامد.) اولین انتخابات خانه نمایندگان در هند در تاریخ ۱۷ آپریل ۱۹۵۲ و اولین جلسه این مجلس در تاریخ ۱۳ می همان سال برگزار شد.
اولین جلسه لوک سابا پس از هر انتخابات به درخواست رییس جمهور و با حضور نمایندگان هر دو مجلس برگزار شده و پس از ارائه سوگند نمایندگان رییس لوک سابا انتخاب می شود. جلسات پارلمان هند به سه فصل بودجه( فوریه تا می)، فصل بادو باران موسمی( جولای تا آگوست) و فصل زمستانی( نوامبر تا دسامبر) در سال تقسیم می شود. به لحاظ عملکردی نقش پارلمان در هند بسیار مهم است و شامل وظایفی چون قانون گذاری، نظارت بر قوه مجریه، تصویب بودجه، طرح شکایات عمومی و مذاکره درباره سیاست های ملی است. بر اساس تقسیم قدرت بین حکومت مرکزی و ایالت ها که در قانون اساسی هند به ویژه در نسخه هفتم آن مشخص شده است، کلیه وظایف قانون گذاری بر عهده پارلمان است. علاوه بر آن، پارلمان می تواند حتی در زمان های عادی در شرایط خاصی قدرت قانون گذاری اش را بر موضوعاتی که تحت وظایف ایالت ها است نیز گسترش دهد. در شرایط وقوع جنگ و شورش های مسلحانه و هنگامی که موقعیت اضطراری در هند توسط رییس جمهور و پارلمان اعلام می شود، پارلمان دارای قدرت تصویب قانون کشوری یا قانون درباره مناطق یا ایالت هایی خاص است. همچنین در حالتی که مجالس ایالتی در یک ایالت دچار مشکل شود، قانون گذاری آن مستقیما تحت لوای پارلمان قرار می گیرد.
در تقسیم بندی قدرت بین دو مجلس بر اساس قانون اساسی هند، لوک سابا در حوزه مسائل مالی و تصویب بودجه دارای قدرت اصلی است. علاوه بر آن شورای وزرا و کابینه تحت نظارت لوک سابا است که می تواند قدرت نظارتی خود را از طریق اقداماتی چون طرح سوال از وزرا و در صورت نیاز رای عدم اعتماد به آنها را به اجرا بگذارد. در مقابل، ارائه قوانین خاص ایالتی توسط پارلمان در صورت لزوم و بر اساس منافع ملی به راجیا سابا واگذار شده است. این شورا همچنین قدرت ایجاد استخدام یا خدمات فراگیر کشوری که بین حکومت مرکزی و ایالت ها مشترک است را دارد. در صورت بروز اختلاف بین دو مجلس بر سر انجام اصلاحیه بر روی لایحه ها( به جز لوایح مالی و اصلاحات لوایح قانون اساسی) جلسه ای مشترک بین دو مجلس به ریاست رییس لوک سابا برگزار شده و بر اساس رای اکثریت تصمیم گیری می شود.
تاریخچه لوک سابا
اولین مجلس ایجاد شده در هند پس از استقلال این کشور “مجمع قانون گذاری” بود. این مجلس که در سال ۱۹۴۶ شکل گرفت، متشکل از نمایندگان انتخابی غیر مستقیمی بود. نمایندگی در مجمع قانون گذاری به بزرگسالان محدود نمی شدند و همچنین مسلمانان و سیک ها را در بر می گرفت. وظیفه این نمایندگان تدوین قانون اساسی جدید هند بود که حدود ۳ سال به طول انجامید. پس از آن در سال ۱۹۵۲ اولین انتخابات لوک سابا در هند برگزار شد و مردم برای انتخاب صاحبان ۴۸۹ کرسی به پای صندوق های رای رفتند. در نتیجه، حزب “کنگره ملی هند”- که از قدیمی ترین احزاب سیاسی آسیا است و نقش مهمی را در مبارزات ضد استعماری هند بازی کرد- با کسب ۳۶۴ رای پیروزِ اولین انتخابات لوک سابا بود. پس از حزب کنگره، مستقل ها دومین برنده کرسی های لوک سابا بودند و احزاب دیگر از جمله حزب کمونیست- مارکسیست هند، حزب سوسیالیست، و حزب بی جی اس((BJS توانستند به ترتیب ۱۶، ۱۲ و۳ کرسی کسب کنند. در اولین لوک سابا “جواهر لعل نهرو” به عنوان نخست وزیر برگزیده شد. لوک سابای دوم که در سال ۱۹۵۷ شکل گرفت نیز محل پیروزی حزب کنگره ملی با ۳۷۱ کرسی بود و مجددا جواهر لعل نهرو در این مجلس به نخست وزیری برگزیده شد.
در انتخابات لوک سابای سوم همچنان حزب کنگره ملی با ۳۶۱ رای پیشتاز بود؛ در حالی که پیروزی این حزب در این دوره درصد کمتری داشت و ۴ حزب دیگر ازجمله حزب کمونیست-مارکسیست هند و بی جی اس توانستند به مجلس راه پیدا کنند. در این دوره جواهر لعل نهرو برای بار سوم به نخست وزیری برگزیده شد اما با درگذشت او “گلرزر لعل ناندا” به عنوان نخست وزیر موقت منتصب شد. پس از او “لعل بهادر شاستری” به مدت ۱۹ ماه به عنوان نخست وزیر هند قرار گرفت و سپس در سال ۱۹۶۶ “ایندیرا گاندی”، دختر جواهر لعل نهرو، عهده دار پست نخست وزیری هند شد.
حزب پیروز لوک سابای چهارم نیز کنگره ملی به رهبری ایندیرا گاندی بود که توانست ۲۸۳ کرسی از ۵۲۰ کرسی را از آن خود کند. در این دوره ۶ حزب دیگر توانستند حضور قابل توجهی در مجلس داشته باشند از جمله آنکه حزب “سواتانترا”( حزب استقلال هند) به عنوان مهم ترین رقیب حزب کنگره ۴۴ کرسی در لوک سابا را از آن خود کرد. ایندیرا گاندی برای دومین بار در این مجلس به نخست وزیری برگزیده شد.
انتخابات پنجمین دوره لوک سابا اولین انتخاباتی بود که پس از جدایی ایندیرا گاندی از حزب کنگره ملی برگزار شد. در این دوره نیز کنگره ملی با کسب ۳۵۲ از ۵۱۸ کرسی پیروز بلامنازع انتخابات بود. ایندیرا گاندی برای سومین بار در لوک سابای پنجم به نخست وزیری برگزیده شد و دوران اضطراری در این دوره در هند اعلام شد که تاثیر قابل توجهی بر آینده سیاسی هند گذاشت.
انتخابات بعدی مجلس زمانی بود که برای اولین بار در دوران استقلال هند یک حزب توانست کنگره ملی را در انتخابات لوک سابا شکست دهد و آن “حزب جاناتا” بود که در سال ۱۹۷۴ از ترکیب ۶ حزبِ مخالف سیاست های ایندیرا گاندی و به ویژه دوران اضطراری اعلام شده توسط او شکل گرفت. گروه های ائتلافی در حزب جاناتا کمونیست ها، سوسیالیست ها و گروه های انشعابی از حزب کنگره بود. حزب جاناتا توانست ۲۹۵ کرسی از ۵۴۲ کرسی لوک سابای ششم را به دست آورد و اولین نخست وزیر و کابینه مستقل از حزب کنگره در این دوره انتخاب شدند. “موراجی دسای” به نخست وزیری برگزیده شد؛ اما به علت جدایی بعضی از احزاب از اتحاد حزب جاناتا در سال ۱۹۷۹ ” چاران سینگ” جایگزین او شد. در دوره بعدی انتخابات لوک سابا در سال ۱۹۸۰ به علت شکست تجربه حزب جاناتا، کنگره ملی به رهبری ایندیرا گاندی دوباره با کسب ۳۵۳ کرسی از ۵۲۹ کرسی پیروز اصلی انتخابات ششم لوک سابا بود؛ در حالی که در این دوره هیچ حزبی به عنوان رهبر مخالف شاخصی در مقابل کنگره ملی قرار نگرفت.
پس از ترور ایندیرا گاندی توسط محافظ سیک او، شورش های ضدسیک در سال ۱۹۸۴ در هند شکل گرفت. همچنین در شرایط همدردی با این اتفاق، حزب کنگره ملی به رهبری “راجیو گاندی” پسر ایندیرا گاندی توانست با کسب ۴۰۴ کرسی از ۵۱۴ کرسی پیروز قطعی انتخابات هشتم لوک سابا باشد. راجیو گاندی در این دوره به نخست وزیری برگزیده شد.
نهمین لوک سابا اولین مجلس هند بود که هیچ حزبی نتوانست در آن به اکثریت دست یابد، چراکه حزب کنگره به دلایلی چون رسوایی بوفور فقط ۱۹۷ کرسی در انتخابات نهم را کسب کرد. در مقابل حزب جاناتا ۱۴۳ کرسی و حزب “بهاراتیا جاناتا”(BJP) که در انتخابات قبلی ۲ کرسی کسب کرده بود؛ در این دوره ۸۵ کرسی را به دست آورد. حزب جاناتا با حمایت بی جی پی و احزاب چپ کابینه جدید را شکل داد و “ویشوانا پراتاپ سینگ” برای نخست وزیری هند برگزیده شد. پس از بروز انشعاب در حزب جاناتا به رهبری “چاندرا شکار”، او با حمایت حزب کنگره جایگزین سینگ شد و از ۱۹۸۹ تا انتخابات زودرس بعدی در سال ۱۹۹۱ نخست وزیر هند بود. پیش از انتخابات لوک سابای دهم راجیو گاندی به دست گروه “ببرهای تامیل” در سال ۱۹۹۱ ترور شد. همچنین دو موضوع در این دوره بسیار خبرساز شد. یک گزارشی مبنی بر رانت خواری شغلی پراتاب سینگ بود که موجب شورش و اعتراض گسترده در سراسر هند شد و دیگری مسئله مسجد ببری و درگیری های شکل گرفته بر سر آن بود که حزب بی جی پی آن را محور فعالیت های انتخاباتی خود قرار داده بود. هیچ کدام از احزاب نتوانستند در انتخابات دهم لوک سابا اکثریت را به دست آورند، اگرچه حزب کنگره ملی با کسب ۲۳۲ کرسی بزرگترین حزب لوک سابای دهم بود. بی جی پی نیز با به دست آوردن ۱۲۰ کرسی دومین حزب پیروز این دوره از انتخابات بود. “ناراسیمها رائو” نخست وزیر برگزیده لوک سابای دهم بود که اولین فرد از جنوب هند بود که به مقام نخست وزیری می رسید.
انتخابات یازدهم لوک سابا اولین انتخاباتی بود که حزب بی جی پی حضور خود به عنوان اولین حزب پیروز هند را به نمایش گذاشت. این حزب با کسب ۱۶۱ کرسی در جایگاه اول نسبت به کنگره ملی با ۱۴۰ کرسی و حزب جاناتا با ۴۶ کرسی قرار گرفت. در این دوره همچنین احزاب منطقه ای نیز نقش مهمی در انتخابات بازی کردند و ۱۲۹ کرسی به این احزاب تعلق یافت. تلاش های بی جی پی برای ایجاد ائتلاف برای تشکیل کابینه به نتیجه نرسید و “آتال بیهاری واجپایی” نخست وزیر ۱۳ روزه بر سرکار آمده مجبور به استعفا شد. در نتیجه با حمایت کنگره ملی اتحادی بین حزب جاناتا و احزاب کوچک دیگر شکل گرفت و “دوی گودا” به نخست وزیری برگزیده شد. او نیز پس از ۱۸ ماه مجبور شد جایش را به “کومار گوجرال” بدهد. هرچند گوجرال هم به علت اختلافات داخلی حزب جاناتا نتوانست مدت زیادی نخست وزیر بماند.
پیروزی بی جی پی در انتخابات مجلس یازدهم آغاز روند قدرت یابی این حزب در تاریخ سیاسی هند بود، چرا که آنها در انتخابات بعدی یعنی انتخابات دوازدهم لوک سابا با کسب ۱۸۲ کرسی از ۵۴۳ کرسی بزرگترین حزب این مجلس را شکل دادند. پس از آن کنگره ۱۴۱ کرسی و احزاب منطقه ای ۱۰۱ کرسی را از آن خود کردند. در این دوره بی جی پی به همراه احزاب منطقه ای “اتحاد دموکراتیک ملی”(NDA) را شکل دادند و آتال بیهاری وجپایی رو برای دومین بار به نخست وزیری برگزیدند. این بار نیز نخست وزیری او به علت اختلافات داخلی در اتحاد دموکراتیک ملی ۱۳ ماه به طول انجامید. طی سیزدهمین انتخابات لوک سابا بی جی پی با کسب ۱۸۲ کرسی برای بار سوم اولین حزب پیروز لوک سابا شد. حزب کنگره با به دست آوردن ۱۱۴ کرسی و احزاب منطقه ای با کسب ۱۵۸ کرسی دیگر بازیگران مهم لوک سابای سیزدهم بودند. در این دوره بی جی پی اتحاد دموکراتیک ملی را دوباره و قدرتمندتر شکل داد و آتال بیهاری برای بار سوم به نخست وزیری انتخاب شد.
پیش از انتخابات چهاردهم لوک سابا بی جی پی کمپینی را با نام “کمپین هند درخشنده” شکل داد و طی آن به جذب رای طبقه متوسط پرداخت. بنابراین در این انتخابات طبقه متوسط به بی جی پی رای دادند، در حالی که رای طبقات پایین به حساب کنگره ملی و احزاب منطقه ای ریخته شد. همین موضوع باعث شد بی جی پی چندان موفق نباشد و با کسب ۱۳۸ کرسی پس از کنگره ملی قرار بگیرد که ۱۴۳ کرسی لوک سابا را در این انتخابات به دست آورده بود. احزاب منطقه ای با تصاحب ۱۵۹ کرسی این بار نیز نقش مهمی در انتخابات لوک سابا بازی کردند. کنگره ملی در این دوره “اتحاد پیشروان متحد”(UPA) را شکل داد و پس از آنکه “سونیا گاندی” به علت مناقشات بر سر اصالت غیر هندی او از پذیرفتن نخست وزیری سرباز زد؛ “منموهان سینگ” متصدی پست تخست وزیر شد.
به علت اقدامات مثبت کنگره ملی در لوک سابای چهاردهم و پایبندی آنان به وعده هایی که داده بودند، در انتخابات پانزدهم مجلس در سال ۲۰۰۹ توانستند ۲۰۶ کرسی از لوک سابا را از آن خود کنند. در مقابل، بی جی پی فقط ۱۱۶ کرسی و احزاب منطقه ای ۱۴۶ کرسی را به دست آوردند. در نتیجه برای بار دوم قدرت در دستان اتحاد پیشروان متحد و پست نخست وزیری در اختیار منموهان سینگ قرار گرفت.
برخلاف دوره پیشین اتحاد پیشروان متحد که با موفقیت همراه بود، دوره دوم با سطح بالایی از فساد و رسوایی مالی روبه رو شد. سکوت نخست وزیر وقت و این تصور که او دارای قدرت واقعی نیست باعث تشدید مسئله گردید. در همان دوران بی جی پی با معرفی “نارندرا مودی”، کاندید خود برای نخست وزیری، در مقابل “راهول گاندی” از کنگره ملی که در حد رقابت با او نبود؛ توانست گوی رقابت را به دست بگیرد و با کسب ۲۸۲ کرسی برنده انتخابات ۲۰۱۴ لوک سابا شد. کنگره ملی در این انتخابات بدترین عملکرد تاریخ سیاسی خود را ارائه داد و فقط ۴۴ کرسی از لوک سابای شانزدهم را به دست آورد.
راندن موج ملی گرایی، طرح های اجرایی پرطرفدار و نبودن یک رهبر آلترناتیو برای مودی باعث شد انتخابات ۲۰۱۹ لوک سابا نیز جایگاه پیروزی بلامنازع بی جی پی با کسب ۳۰۳ کرسی باشد. مودی پس از جواهر لعل نهرو و ایندیرا گاندی سومین نخست وزیر در تاریخ هند است که توانسته باعث پیروزی حزبش به عنوان حزب اکثریت لوک سابا برای دو دوره متوالی باشد. کنگره در این دوره فقط ۵۲ کرسی را به دست آورد و حتی رییس این حزب راهول گاندی در انتخابات در منطقه “آمتی” که در تاریخ سیاسی پس از استقلال هند منطقه امن و کنترل شده خانواده گاندی بود، رقابت را به “سمیریتی ایرانی” رقیب خود در حزب بی جی پی باخت.