بسیاری دهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی را انتخابات رقابتی بین حامیان دولت یازدهم و مخالفان آن می دانند؛ چرا که در لیست های ارائه شده توسط اصلاح طلبان برای شرکت در انتخابات چهره های اصول گرا نیز حضور داشتند و این مسئله، موضوع رقابت اصلاح طلبان و اصولگرایان در این انتخابات را در هاله ای از ابهام فرو برد. انتخابات مجلس دهم دو سال پس از انتخابات ریاست جمهوری یازدهم و پیروزی حسن روحانی برگزار شد و همچون مجالس قبلی دیدگاه نمایندگان نسبت به دولت وقت، تاثیر قابل توجهی در دسته بندی های انتخاباتی نامزدهای نمایندگی مجلس داشت.
پیش از دهمین دوره انتخابات مجلس، از جانب اصلاح طلبان امکان ارائه چند مدل لیست وجود داشت. برخی به ائتلاف با دولت و ارائه لیستی حداکثری از اصلاح طلب ها، اعتدالی ها و اصولگرایان میانه رو قائل بودند، چراکه از نظر آنها گذشته نشان داده بود که تشتت و عدم همبستگی موجب شکست می شود. بنابراین ائتلاف شکل گرفته مورد نظر آنها با محوریت هاشمی-روحانی و حضور اضلاع مهمی چون حجج اسلام ناطق نوری و محمد خاتمی به عنوان حامیان ائتلاف و تدوینگران لیست همراه بود. گروه دیگر کسانی بودند که اعتقاد داشتند اصلاح طلبان باید از روحانی عبور کرده و لیستی در اتحاد با عارف و به سرلیستی او ارایه دهند. آنها نسبت به عملکرد مثبت دولت روحانی در آینده در مسائل سیاسی و اقتصادی به دیده شک می نگریستند. همچنین با حضور ناطق نوری و اصولگرایان میانه رو و هاشمی و کارگزاران در لیست یا در هیئت تصمیم گیری برای ارائه لیست مخالف بودند. دیدگاه دیگری نیز وجود داشت که به ارائه چند لیست جداگانه از جانب اصلاح طلبان معتقد بود، مانند لیست اصلاح طلبان با محوریت خاتمی و بنیاد باران، لیست طیف عارف، لیست طیف احزابی چون مردمسالاری، حزب کار و… .
در نهایت دو لیست اصلی ارائه شده توسط گروه های سیاسی دو جناح اصلی، یکی لیست “ائتلاف فراگیر اصلاح طلبان: گام دوم ( لیست امید)” و دیگری لیست “ائتلاف اصولگرایان” بود. همچنین علی مطهری در این دوره نیز لیستی با نام “صدای ملت” برای انتخابات معرفی کرد.
لیست اصلی ارائه شده توسط اصلاح طلبان در سراسر کشور در واقع همان لیست ائتلافی اصلاح طلبان،اعتدالیون و اصولگرایان میانه رو بود. در تهران افراد حاضر در لیست امید از احزاب و گروه های مختلف همچون اعتماد ملی، ندای ایرانیان، حزب کار، خانه کارگر، کارگزاران سازندگی، مجمع روحانیون مبارز، انجمن اسلامی مدرسین، انجمن اسلامی معلمان ایران، مردم سالاری، بنیاد باران و رهروان ولایت(حامیان دولت) بودند. اسامی افراد حاضر در این فهرست عبارت بود از : ۱. محمدرضا عارف ۲. علی مطهری ۳. سهیلا جلودارزاده ۴. علیرضا محجوب ۵. الیاس حضرتی ۶. کاظم جلالی ۷. فریده اولادقبا ۸. محمدرضا بادامچی ۹. مصطفی کواکبیان ۱۰. سیده فاطمه حسینی ۱۱. ابوالفضل سروش ۱۲. پروانه سلحشوری ۱۳. غلامرضا حیدری ۱۴. فاطمه سعیدی ۱۵. علی شیخ ۱۶. علی نوبخت حقیقی ۱۷. محمود صادقی ۱۸. محمدعلی وکیلی ۱۹. پروانه مافی ۲۰. بهروز نعمتی ۲۱. سیده فاطمه ذوالقدر ۲۲. محمد جواد فتحی ۲۳. طیبه سیاوشی شاه عنایتی ۲۴. سید فرید موسوی ۲۵. احمد مازنی ۲۶. محسن علیجانی زمانی ۲۷. داوود محمدی ۲۸. محمدرضا نجفی ۲۹. علیرضا رحیمی ۳۰. عبدالرضا هاشم زائی
ائتلاف اصولگرایان در دهمین دوره انتخابات مجلس دوره نیز شامل چند گروه اصلی از جمله جمعیت رهپویان، جمعیت ایثارگران، حزب موتلفه، جبهه پایداری، جبهه یکتا و جبهه پیروان بود. بیش از یک سوم نامزدهای لیست ائتلاف اصولگرایان در شهر تهران از اعضای جبهه پایداری و یا افراد نزدیک به آن، ۳ نفر از جبهه یکتا( مدیران و وزیران دولت محمود احمدینژاد که بعدها با اون اختلاف پیدا کردند)، ۳ نفر از حزب موتلفه اسلامی و بقیه از چهره های وابسته به جمعیت رهپویان، جمعیت ایثارگران و جامعه روحانیت مبارز بودند. همچنین به علت حضور محمدباقر قالیباف و محسن رضایی در جلسات این ائتلاف، نماینده هرکدام از این افراد نیز در لیست اصولگرایان حضور داشتند( حسین مظفر و مهدی وکیلپور).
همانطور که اشاره شد، در لیست ائتلاف اصولگرایان در انتخابات مجلس دهم برای شهر تهران، تعدادی از چهره های نزدیک به محمود احمدینژاد و اعضای دولت او نیز حضور داشتند. پرویز داوودی معاون اول محمود احمدینژاد در دولت نهم، لطفالله فروزنده، معاون پارلمانی احمدینژاد، مهرداد بذرپاش، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان ملی جوانان در دولت دهم، زهره طبیبزاده نوری، ریاست مرکز امور زنان دولت نهم، مسعود میرکاظمی وزیر در دولت نهم و دهم، محمد ناظمی اردکانی، وزیر تعاون در دولت نهم، و محمد سلیمانی، وزیر سابق دولت احمدینژاد و عضو شورای مرکزی جبهه پایداری، از جمله این افراد بودند. لیست ارائه شده توسط ائتلاف اصولگرایان مورد انتقادات و اختلافات برخی از اصولگرایان قرار گرفت. چنانکه برای مثال علی لاریجانی که در اعتراض به حضور پررنگ جبهه پایداری در لیست ائتلاف اصولگرایان، تصمیم به عدم حضور در لیست آنها در تهران و قم گرفته بود و معتقد بود که ائتلاف اصولگرایان در ارائه فهرست انتخاباتی از اصل پیروی از جامعه روحانیت مبارز و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم عدول کرده اند. در مجموع، لیست ۳۰ نفره اصولگرایان برای انتخابات مجلس دهم در شهر تهران عبارت بود از: ۱.مرتضی آقاتهرانی ۲. یحیی آلاسحاق ۳. فاطمه آلیا ۴. سیدمحمدحسن ابوترابیفرد ۵. لاله افتخاری ۶. زهره الهیان ۷.مهرداد بذرپاش ۸. احمد توکلی ۹. محمدنبی حبیبی ۱۰. غلامعلی حدادعادل ۱۱. پرویز داوودی ۱۲. مجتبی رحماندوست ۱۳. فاطمه رهبر ۱۴. علیرضا زاکانی ۱۵. محمد سلیمانی ۱۶. زهره طبیبزاده نوری ۱۷. محمدجواد عامری شهرابی ۱۸. حجتالله عبدالملکی ۱۹. لطفالله فروزنده ۲۰. سیدعلی قریشی ۲۱. اسماعیل کوثری ۲۲. غلامرضا مصباحی مقدم ۲۳. حسین مظفر ۲۴. سیدمسعود میرکاظمی ۲۵. الیاس نادران ۲۶. محمد ناظمی اردکانی ۲۷. سیدمحمود نبویان ۲۸. بیژن نوباوه وطن ۲۹. مرضیه وحیددستجردی ۳۰. مهدی وکیلپور
لیست مهم دیگر انتخابات مجلس دهم، لیست “صدای ملت” بود که توسط مطهری ارائه شد. “جبهه صدای ملت” توسط علی مطهری و با همراهی علی عباسپور و محمدرضا کاتوزیان پیش از انتخابات مجلس نهم ایجاد شد. آنها که منتقدین دولت احمدی نژاد بودند، در لیست “ائتلاف اصولگرایان” حضور نداشتند و به همین دلیل فهرست انتخاباتی جداگانه ای به نام لیست” صدای ملت” برای شرکت در انتخابات مجلس نهم ارائه کردند. در انتخابات مجلس دهم نیز علی مطهری لیست هایی تحت عنوان “صدای ملت” برای شرکت در انتخابات معرفی کرد که در حوزه انتخابیه تهران شامل اسامی ذیل بود: ۱. علی مطهری ۲. حسن سبحانی ۳. حسن غفوری فرد ۴. علیرضا محجوب ۵. کاظم جلالی ۶. بهروز نعمتی ۷. الیاس حضرتی ۸. محمد خوشچهره ۹. سهیلا جلودارزاده ۱۰. مصطفی کواکبیان ۱۱. محمد صالحیمنش ۱۲. حسین شیخ الاسلام ۱۳. محمدرضا دشتی اردکانی ۱۴. محمدعلی وکیلی ۱۵. حسین بیادی ۱۶. پروانه مافی ۱۷. محمود صادقی ۱۸. محمدرضا علایی ۱۹. محسن عابدینیپور ۲۰. سیدمحمد حسینی ۲۱. علی نوبخت حقیقی ۲۲. محمد سقایی ۲۳. مژگان آژیده ۲۴. محمد موسیخانی ۲۵.طه عبدخدایی ۲۶. وحید شریعتمداری ۲۷. سید محمد طباطبایینژاد ۲۸.حسن زمانی ۲۹. محمدرضا مفتح ۳۰. محمود مقدم
لیست های دیگری نیز برای شرکت در انتخابات در تهران اعلام شدند که از جمله آن لیست جبهه تدبیر و توسعه ایران، لیست انتخاباتی ائتلاف حزب اعتدال و توسعه و لیست انتخاباتی ائتلاف جریان سوم بودند.
شمار افراد واجد شرایط برای رای دهی در انتخابات مجلس دهم شورای اسلامی ۵۴ میلیون و ۹۱۵ هزار و ۲۴ نفر بود که ۶۲ درصد از این افراد در انتخابات شرکت کردند. این در حالی است که میزان مشارکت در شهر تهران ۵۰ درصد بود. در این انتخابات ۱۲۱۲۳ ثبت نام کردند که صلاحیت ۴ هزار نفر از آنها طی اعلام نتایج صلاحیت نمایندگان در تاریخ ۲۶ دیماه ۱۳۹۴ توسط شورای نگهبان تایید شد. رد صلاحیت ۶۰ درصدی شورای نگهبان در این دوره از انتخابات مجلس، گسترده ترین میزان رد صلاحیت در تاریخ انتخابات های مجلس شورای اسلامی بود. با وجود آنکه اکثر رد صلاحیت شدگان از طیف اصلاح طلب بودند، در لیست رد صلاحیت شدگان نام تعداد زیادی از نمایندگان مجلس نهم نیز وجود داشت، که اکثر آنها از طیف فراکسیون رهروان ولایت بودند. پس از بازبینی شورای نگهبان تعداد کمی از افراد رد شده در تاریخ ۱۷ بهمن تایید شدند که مهم ترین آنها علی مطهری بود.
انتخابات مجلس دهم همزمان با پنجمین دوره انتخابات مجلس خبرگان برگزار شد. نامزدهای دهمین دوره انتخابات مجلس برای به دست آوردن ۲۹۰ کرسی به هم به رقابت پرداختند که ۲۲۱ نفر توانستند در مرحله اول انتخابات به مجلس راه پیدا کنند و سرنوشت ۶۸ کرسی به مرحله دوم انتخابات موکول شد. از افراد راه یافته به مجلس در مرحله اول حدود ۸۶ کرسی به فهرست امید و ۶۷ کرسی به فهرست ائتلاف اصولگرایان تعلق داشتند. در شهر تهران در مرحله اول هر ۳۰ نامزد لیست امید به مجلس راه یافتند و هیچ یک از افراد لیست ائتلاف اصولگرایان نتوانست رای لازم برای حضور در مجلس را کسب کند.
در مرحله دوم انتخابات اعتدالگرایان در صدد بودند با جذب حداکثری نامزدهای مستقل بیشتر کرسی های مجلس را به دست آورند. چراکه با وجود آنکه لیست ۳۰ نفره امید در تهران پیروز شده بود، ترکیب کلی مجلس بین اصلاح طلبان و اصولگرایان تقریبا مساوی بود. آنها در ابتدا ۳۲ نامزد را برای مرحله دوم معرفی کردند ولی پس از آن این تعداد را به ۶۸ نفر گسترش دادند تا بتوانند با کسب حداقل ۴۰ کرسی، اکثریت مجلس را به دست آورند. برخلاف اصلاح طلبان، برخی اصولگرایان در این مرحله بیشتر به عنوان نامزدهای مستقل وارد انتخابات شدند، در نتیجه “شورای ائتلاف اصولگرایان” لیست متحد قابل توجهی ارائه ندادند و به همان لیست مرحله اول اکتفا کردند. به گفته حسین ابراهیمی، از اعضای ارشد این شورا، آنها برنامه خاصی برای انتخابات اردیبهشت نداشتند و جلسات این شورا نیز به صورت جسته و گریخته در آن دوران برگزار می شد. مرحله دوم انتخابات در تاریخ ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۵ در ۵۵ حوزه انتخابیه در ۲۱ استان کشور برگزار شد که طی این رقابت از بین ۱۳۶ نامزد، تکلیف ۶۸ کرسی دیگر مشخص شد. از میان این ۶۸ نفر، ۴۰ نفر از لیست امید و ۱۷ نفر از نامزدهای موزد حمایت اصولگرایان بودند. در مجموع دو مرحله انتخابات مجلس دهم، ۲۸۹ نماینده وارد مجلس شدند که ۱۲۳ نفر از فهرست امید، ۸۰ نفر از ائتلاف اصولگرایان، ۲ نفر مشترک دو لیست و ۸۴ نفر نماینده مستقل بودند.
انتخابات میان دوره ای مجلس دهم همزمان با انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم در تاریخ ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۶ برگزار شد. یکی از کرسی های جنجالی که در این مرحله از انتخابات تکلیفش مشخص شد، کرسی اصفهان بود. مینو خالقی در مرحله اول انتخابات آرای لازم را برای کسب این کرسی به دست آورده بود، اما پس از اعلام نتایج مرحله اول، او به دلایلی رد صلاحیت و از حضور در مجلس توسط شورای نگهبان منع شد. بنابراین در مرحله میان دوره ای انتخابات مجلس دهم، ۴ کرسی مجلس دهم در حوزه های اهر و هریس، مراغه و عجبشیر، اصفهان و بندرلنگه، بستک و پارسیان به ۴ نماینده تعلق یافت.
مجلس دهم کار خود را با هیئت رئیسه سنی آغاز کرد. این هیئت رئیسه شامل افرادی چون عبدالرضا هاشمزائی، رییس مجلس، سید مصطفی ذوالقدر، نایب رییس، سیده فاطمه حسینی و سمیه محمودی به عنوان دبیران بود. در انتخابات هیئت رئیسه موقت، علی لاریجانی با ۱۷۳ رای در مقبال ۱۰۳ رای محمدرضا عارف به ریاست موقت مجلس دست یافت. مسعود پزشکیان و محمد دعقان نیز نواب رییس موقت مجلس انتخاب شدند. در تاریخ ۱۱ خرداد ۱۳۹۵ انتخابات هیئت رییسه دائم انجام شد و با انصراف عارف از رقابت، لاریجانی با کسب ۲۷۳ رای در مقابل ۱۱ رای مصطفی کواکبیان و ۲۸ رای سفید، به ریاست مجلس برگزیده شد. مسعود پزشکیان و علی مطهری نیز به عنوان نواب رییس مجلس دهم کار خود را آغاز کردند.
به لحاظ آماری در مجلس دهم نسبت به مجالس دیگر بیشترین نمایندگان زن حضور دارند، به جز مینو خالقی، در مجموع ۱۷ نماینده زن به مجلس راه یافتند که ۸ نفر از آنها از حوزه تهران( پروانه سلحشوری، طیبه سیاوشی، سیده فاطمه ذوالقدر، سهیلا جلودارزاده، فریده اولادقبا، سیده فاطمه حسینی، فاطمه سعیدی و پروانه مافی) و ۹ نفر دیگر ناهید تاجدین( اصفهان)، معصومه آقاپور علیشاهی(شبستر)، سکینه الماسی( کنگان، دیر، جم و عسلویه)، هاجر چنارانی( نیشابور و تخته جلگه)، زهرا ساعی( تبریز، آدرشهر و اسکو)، سمیه محمودی( شهرضا و سمیرم سفلا)، زهرا سعیدی مبارکه( مبارکه)، خدیجه ربیعی فرادنبه( بروجن) و سیده حمیده زرآبادی( قزوین، آبیک و البرز) هستند. شمار روحانیون مجلس دهم با کاهش قابل توجه تعداد نسبت به مجلس قبلی، به ۱۶ تن رسید که ۲ نفر از آنها از حوزه تهران هستند.