حوزه انتخابیه یا حوزه انتخاباتی (انگلیسی: Electoral district) یک واحد جغرافیایی انتخاباتی است که رقابتهای انتخاباتی در چهارچوب آن انجام شده و برگزیده یا برگزیدگان انتخابات در درجه اول متعلق به آن حوزه انتخابیه تلقی میشوند. آسانسازی فرایند انتخابات و ایجاد تناسب عادلانه بین جمعیت و شمار برگزیدگان از جمله اهداف اصلی حوزهبندی انتخابات است.
در انتخابات ریاست جمهوری ایران، کل ایران یک حوزه انتخابیه است؛ مسئولیت برگزاری انتخابات در حوزه انتخابیه کل کشور به عهده ستاد انتخابات وزارت کشور است.
در انتخابات مجلس خبرگان رهبری هر یک از استانهای کشور یک حوزه انتخابیه است. در مجلس خبرگان رهبری به ازای هر یک میلیون نفر، یک نماینده انتخاب میشود. هر حوزه انتخابیه، حتی با جمعیت کمتر از یک میلیون نفر، حداقل یک نماینده خواهد داشت.
انتخابات مجلس شورای اسلامی در ۲۰۸ حوزه انتخابیه برای گزینش ۲۹۰ نماینده برگزار میشود. محدوده جغرافیایی حوزههای انتخابیه آشوریان و کلدانیان، زرتشتیان، و کلیمیان کل کشور است. محدوده جغرافیایی حوزه انتخابی ارمنیهای شمال، قسمت شمالی ایران و محدوده جغرافیایی حوزه انتخابی ارمنیهای جنوب، قسمت جنوبی ایران است. سایر حوزههای انتخابیه عموماً بر مرزهای شهرستانها منطبق اند، اما بعضی از حوزههای انتخابیه از چند شهرستان تشکیل میشوند.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۵۸ برای کشور ۲۷۰ نماینده در نظر گرفتهبود و بنا بود پس از هر ده سال به نسبت هر ۱۵۰٬۰۰۰ نفر یک نماینده افزوده شود. این قانون دربارهٔ اقلیتها نیز برقرار بود.
با بازنگری در قانون اساسی به سال ۱۳۶۸ قانون اصلاح شد ضمن تکرار همان ۲۷۰ نفر، بدون تعیین جمعیت بنا شد پس از هر ده سال با نظر گرفتن عوامل انسانی، سیاسی، جغرافیایی و نظایر آنها حداکثر بیست نفر نماینده بتواند اضافه شود.
مجلس دوم در ۳۰ فروردین ۱۳۶۶ قانون تعیین محدودههای حوزههای انتخاباتی مجلس را تصویب کرد و در جدولی ۱۹۶ حوزه برای ۲۷۰ نماینده را به تصویب رساند. ۳ اردیبهشت شورای نگهبان قانون را تأیید کرد.
مجلس سوم در ۱۷ دی ۱۳۷۰ قانون میزان تأثیر تغییرات تقسیمات کشوری در محدودهٔ حوزهها را تصویب کرد. طبق این قانون وزارت کشور مکلف شد که تغییرات جغرافیایی را در محدودهٔ حوزههای انتخاباتی مصوب سال ۱۳۶۶ اعمال نماید. همچنین در آن مصوبه تغییر مختصری در حوزهها اعمال شد.
مجلس چهارم در ۲۲ آذر ۱۳۷۴ قانون اصلاح جدول حوزههای انتخاباتی به تصویب رساند و ۲۶ام همان ماه به تأیید شورای نگهبان رسید.
مجلس پنجم در ۱۲ آبان ۱۳۷۸ ضمن اصلاح دوبارهٔ جدول حوزهها تعداد نمایندگان را از ۲۷۰ نفر به ۲۹۰ نفر افزایش داد و ۱۹ام همان ماه به تأیید شورای نگهبان رسید.
حوزههای انتخاباتی مجلس شورای اسلامی
استان | جمعیت | مساحت | تعداد حوزه | تعداد نماینده |
---|---|---|---|---|
تهران | ۱۳,۲۶۷,۶۳۷ | ۱۳,۶۹۲ | ۶ | ۳۵ |
آذربایجان شرقی | ۳,۹۰۹,۶۵۲ | ۴۵,۶۵۰ | ۱۳ | ۱۹ |
اصفهان | ۵,۱۲۰,۸۵۰ | ۱۰۷,۰۱۷ | ۱۵ | ۱۹ |
خوزستان | ۴,۷۱۰,۵۰۹ | ۶۴,۰۵۴ | ۱۴ | ۱۸ |
فارس | ۴,۸۵۱,۲۷۴ | ۱۲۲,۶۰۸ | ۱۵ | ۱۸ |
خراسان رضوی | ۶,۴۳۴,۵۰۱ | ۱۱۸,۸۵۱ | ۱۲ | ۱۸ |
گیلان | ۲,۵۳۰,۶۹۶ | ۱۴,۰۰۰ | ۱۱ | ۱۳ |
آذربایجان غربی | ۳,۲۶۵,۲۱۹ | ۳۷,۴۱۱ | ۱۰ | ۱۲ |
مازندران | ۳,۲۸۳,۵۸۲ | ۲۳,۷۵۶ | ۹ | ۱۲ |
کرمان | ۳,۱۶۴,۷۱۸ | ۱۸۰,۷۲۶ | ۹ | ۱۰ |
همدان | ۱,۷۳۸,۲۳۴ | ۱۹,۴۹۱ | ۷ | ۹ |
لرستان | ۱,۷۶۰,۶۴۹ | ۲۸,۳۰۸ | ۷ | ۹ |
کرمانشاه | ۱,۹۵۲,۴۳۴ | ۲۵,۰۰۹ | ۶ | ۸ |
سیستان و بلوچستان | ۲,۷۷۵,۰۱۴ | ۱۸۷,۵۰۲ | ۶ | ۸ |
اردبیل | ۱,۲۷۰,۴۲۰ | ۱۷,۷۹۹ | ۵ | ۷ |
مرکزی | ۱,۴۲۹,۴۷۵ | ۲۹,۱۲۸ | ۶ | ۷ |
گلستان | ۱,۸۶۸,۸۱۹ | ۲۰,۳۶۷ | ۶ | ۷ |
کردستان | ۱,۶۰۳,۰۱۱ | ۲۹,۱۳۷ | ۵ | ۶ |
اقلیتها | ۵ | ۵ | ||
زنجان | ۱,۰۵۷,۴۶۱ | ۲۱,۷۷۳ | ۴ | ۵ |
هرمزگان | ۱,۷۷۶,۴۱۵ | ۷۲,۶۳۱ | ۳ | ۵ |
یزد | ۱,۱۳۸,۵۳۳ | ۷۴,۴۹۳ | ۴ | ۴ |
بوشهر | ۱,۱۶۳,۴۰۰ | ۲۲,۷۴۲ | ۴ | ۴ |
قزوین | ۱,۲۷۳,۷۶۱ | ۱۵,۵۶۷ | ۳ | ۴ |
سمنان | ۷۰۲,۳۶۰ | ۹۷,۴۹۱ | ۴ | ۴ |
خراسان جنوبی | ۷۶۸,۸۹۸ | ۹۵,۳۸۴ | ۴ | ۴ |
خراسان شمالی | ۸۶۳,۰۹۲ | ۲۸,۴۳۴ | ۳ | ۴ |
چهارمحال و بختیاری | ۹۴۷,۷۶۳ | ۱۶,۳۲۸ | ۴ | ۴ |
قم | ۱,۲۹۲,۲۸۳ | ۱۱,۵۲۶ | ۱ | ۳ |
البرز | ۲,۷۱۲,۴۰۰ | ۵,۱۲۱ | ۲ | ۳ |
ایلام | ۵۸۰,۱۵۸ | ۲۰,۱۳۲ | ۲ | ۳ |
کهگیلویه و بویراحمد | ۷۱۳,۰۵۲ | ۱۵,۵۰۴ | ۳ | ۳ |