حزب کارگزاران سازندگی ایران حزبی با گرایش راست مدرن است که ۵۱ روز پیش از تشکیل مجلس پنجم شورای اسلامی طی بیانیه ای با محوریت حمایت از دولت سازندگی اعلام موجودیت کرد. ریشه شکل گیری این حزب که نتیجه انشقاق بین راست سنتی و مدرن بود، به سال ۱۳۶۷ و انتخاب آیت الله هاشمی رفسنجانی به ریاست جمهوری باز می گردد.
عمده اعضای کابینه “اکبر هاشمی رفسنجانی” که افرادی تکنوکرات بودند، در انتخابات مجلس چهارم توانستند با کمک جریان راست سنتی (به مرکزیت جامعه روحانیت مبارز) کرسی های مجلس را از تصرف جناح چپ (به مرکزیت روحانیون مبارز) خارج کنند. اما مسائل مختلف شکل گرفته در مجلس چهارم مانند استیضاح ایرج فاضل، وزیر بهداشت و درمان و برکناری او، رای عدم اعتماد به سیدمحسن نوربخش، وزیر امور اقتصاد و دارایی، استیضاح وزرای کشور، جهاد سازندگی و راه و ترابری، تنش مجلسی های جناح راست با غلامحسین کرباسچی، شهردار وقت تهران، و برکناری محمد هاشمی در پی تشکیل هیات تحقیق و تفحص از صدا و سیما توسط نمایندگان مجلس باعث بروز اختلاف گسترده بین دو طیف جناح راست شد.
در آستانه انتخابات مجلس پنجم اختلاف موجود بین جامعه روحانیت مبارز و افراد متمایل به گرایش راست مدرن درباره نامزدهای لیست انتخاباتی جناح راست باعث شد ۱۶ نفر از اعضای کابینه دولت سازندگی از جمله وزرا، معاونین رییس جمهور، رییس بانک مرکزی و شهردار تهران در تاریخ ۲۷ دی ماه ۱۳۷۴ تاسیس حزب کارگزان سازندگی ایران را اعلام کنند. راست سنتی چنین انشعابی را از آنجا که توسط اعضای قوه مجریه انجام می گرفت، غیرقانونی، دخالت قوه مجریه در قوه مقنته و توهین به مجلس دانست. در نتیجه تشدید کشمکش ها “آیت الله سیدعلی خامنه ای”، رهبر انقلاب، تاسیس کارگزاران را در صورت عدم عضویت وزرای دولت در آن مجاز دانست. با انصراف وزرای دولت از جمله مرتضی محمدخان، سید محمد غرضی، غلامرضا فروزش، اکبر ترکان، محمدعلی نجفی، محمدرضا نعمت زاده، عیسی کلانتری، بیژن نامدار زنگنه، غلامرضا شافعی و محمداسماعیل شوشتری از هیات موسسین حزب، بیانیه دومی توسط غلامحسین کرباسچی، محسن نوربخش، محمد هاشمی رفسنجانی، سید عطاء الله مهاجرانی، رضا امرالهی و سید مصطفی هاشمی طبا تدوین و بر اساس آن حزب کارگزاران سازندگی ایران رسما تاسیس شد. این حزب پس از آن لیست خود را به صورت جداگانه با شعار” عزت اسلامی، تداوم سازندگی و آبادانی ایران” برای انتخابات مجلس پنجم ارائه داد و” فائزه هاشمی” از لیست کارگزاران یکی از دو نفر نامزد مجلس پنجم بود که توانست در همان مرحله اول انتخابات حد نصاب رای را کسب کرده و به مجلس راه یابد.
مجلس پنجم محل اتحاد چپ ها و کارگزاران تحت فراکسیونی به رهبری “عبدالله نوری” بود که نمود آن حضور کارگزاران در ۱۸ گروه تشکیل دهنده جبهه دوم خرداد و جمع حامیان “سید محمد خاتمی” در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۷۶ بود. حزب کارگزاران مانند بسیاری از احزاب دیگر در دوران دولت اصلاحات و در سال ۱۳۷۸ توانست پروانه فعالیت به عنوان حزب رسمی را از وزارت کشور اخذ کند. بر همین اساس علاوه بر شش نفر موسس آن در دولت سازندگی نام فائزه هاشمی، محمدعلی نجفی، سید حسین مرعشی، و علی هاشمی رفسنجانی نیز به عنوان هیات موسس حزب در وزارت کشور به ثبت رسید. اولین شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی متشکل از ۱۰ نفر هیات موسس و ۱۲ نفر دیگر منتخب آنها از جمله اسحاق جهانگیری، محسن هاشمی رفسنجانی و محمد عطریانفر بود.
اختلاف کارگزاران و جناح چپ از زمان سرباز زدن احزاب اصلاح طلب برای نوشتن نام هاشمی رفسنجانی در لیست انتخاباتی مجلس ششم آغاز شد و تا شورای شهر دوم و انتخابات ریاست جمهوری نهم ادامه یافت. انتخاباتی که اصلاح طلبان “مصطفی معین” و کارگزاران “اکبر هاشمی رفسنجانی” را به عنوان نامزد اصلی خود معرفی کردند و در نهایت “محمود احمدی نژاد” در دور دوم انتخابات توانست در مقابل هاشمی رفسنجانی پیروز و به ریاست جمهور دست یابد. دولت نهم و دهم با شعار هایی که بخش قابل توجهی از آن علیه دولت سازندگی و شخص هاشمی رفسنجانی بود، باعث کنار گذاشته شدن کارگزارانی ها از عرصه سیاسی و فشار بر آنها شد. در نتیجه بار دیگر حزب کارگزاران با احزاب اصلاح طلب در یک جایگاه متحد و به عنوان مخالفین دولت قرار گرفتند. با روی کار آمدن دولت یازدهم حزب کارگزاران دوباره توانست به عنوان یکی از احزاب موثر به عرصه سیاسی باز گردد و مناصب مهمی در دولت های یازدهم و دوازدهم به آنها واگذار شد
ارکان حزب کارگزاران سازندگی ایران شامل هیات موسس، کانون های حزبی، کنگره های استانی، کنگره سراسری، شورای مرکزی، دبیرکل و بازرسان است. کنگره سراسری جمعی متشکل از روسای کانون های حزبی است که به صورت سالانه برگزار می شود و وظیفه انتخاب شورای مرکزی را بر عهده دارد. کارگزاران در سال ۱۳۹۳ با ترمیم شورای مرکزی مواجه شد و از آنجا که برخی از اعضای آن به دلیل استعفا یا دلایل دیگر در شورای مرکزی حزب فعالیت نمی کردند، افراد جدیدی از جمله چند نفر از بانوان کارآفرین، روزنامه نگاران، برخی از اعضای حزب در شهرستان ها و یکی از اعضای سابق تحکیم وحدت به به شورای مرکزی حزب افزوده شدند. همچنین در سال ۱۳۹۶ و در پی کنگره سالیانه حزب، اعضای جدیدی به انتخاب شورای مرکزی به این شورا افزوده شدند. در نتیجه اعضای شورای مرکزی حزب کارگزاران در حال حاضر عبارت اند از: محسن هاشمی، فائزه هاشمی، حسین مرعشی، غلامحسین کرباسچی، غلامعباس آقا علیخانی، امیر اقتناعی، شهربانو امانی، رضا امراللهی، فرزانه ترکان، ناهید تاج الدینی، غلامرضا پناه، محمد مهدی بهزادیان، فاطمه رمضان زاده، لیلا خوشکام، جهانبخش خانجانی، علی جمالی، اسفندیار عشوری، یدالله طاهر نژاد، علیرضا سیاسی راد، فاطمه سعیدی، بهرام فیاضی، محمود علیزاده طباطبایی، محمدرضا علی حسینی، محمد عطریان فر، کامبیز مشتاق گوهری، پروانه مافی، سعید لیلاز، محمد قوچانی، احمد نقیب زاده، طاهره میرساردو، افضل موسوی، حامد منتظری، علی هاشمی، عبدالرضا هاشم زایی و علی محمد نمازی.
در حال حاضر “محسن هاشمی” به عنوان رییس شورای مرکزی، “حسین مرعشی” به عنوان سخنگوی حزب و “غلامحسین کرباسچی” تحت عنوان دبیر کل حزب فعالیت می کنند.
به لحاظ مرامنامه فکری، کارگزاران خود را در اندیشه سیاسی حزب آزادی خواه معتدل( معتقد به اصول حکومت قانون، رعایت حقوق انسان، مالکیت خصوصی، توسعه متوازن، جامعه باز، عدم خشونت و حکومت معتدل) در اندیشه دینی حزب آزادی خواه متدین( معتقد به اصول دین عقلانی، دین اخلاقی، دین رحمانی و اجتهاد دینی) در اندیشه اقتصادی حزب آزادی خواه توسعه گرا( معتقد به اصول بازار آزاد، رقابت آزاد، تجارت آزاد، توسعه ملی، توسعه صنعتی، فن سالاری، کارافرینی و اقتصاد غیرنفتی) در اندیشه اجتماعی حزب آزادی خواه شهروند محور( معتقد به اصول مشارکت اجتماعی، تقویت جامعه مدنی، حمایت از حقوق اقوام، توسعه فرهنگی، حفاظت از محیط زیست و تامین اجتماعی) در اندیشه حقوقی حزب آزادی خواه عدالت خواه( معتقد به اصول اصالت فرد، برابری حقوق زنان و مردان، استقلال قوه قضائیه و استقلال نهاد وکالت) در سیاست داخلی حزب آزادی خواه اصلاح طلب( معتقد به اصول انتخابات آزاد، احزاب آزاد، رسانه های آزاد، نظام انتخاباتی حزبی و تفکیک امور نظامی از امور سیاسی) و در سیاست خارجی حزب آزادی خواه اصلاح طلب( معتقد به اصول امنیت ملی، صلح پایدار، بازدارندگی دفاعی، همکاری جهانی و همکاری منطقه ای) توصیف می کند.